۱۳ آذر؛ روز جهانی معلولان و روز ملّی بیمه
روند توسعه حمایت های مادی و معنوی از معلولان
کار در محل: 3 دسامبر مصادف با 13 آذر 1403 به عنوان «روز جهانی معلولان» و «روز ملی بیمه» در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شده است. حمایت های مادی و معنوی از معلولان در سالهای اخیر شاهد پیشرفت هایی بوده است. این حمایت ها شامل خدمات اجتماعی، بهداشتی - درمانی و توانبخشی است که بوسیله سازمان های مختلف نظیر سازمان بهزیستی فراهم می شود. با این وجود، پوشش بیمه ای خصوصاً بیمه تکمیلی برای افراد معلول هنوز جای کار زیادی دارد. تقارن این دو روز فرصت مناسبی برای توجه بیشتر به لزوم پوشش بیمه ای معلولان است تا خدمات درمانی و توانبخشی آنها بهبود یابد و از مشکلات مالی این افراد کاسته شود.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، ۳ دسامبر (۱۳ آذر) هر سال بعنوان «روز جهانی معلولان» شناخته می شود. این روز به منظور جلب توجه جهانی به حقوق معلولان، پشتیبانی از آنها در مقابل تبعیض های اجتماعی و اقتصادی و ارتقاء مشارکت آنها در تمام زمینه های زندگی، همچون آموزش، اشتغال و فرهنگ، تعیین شده است. این روز، فرصتی است تا جوامع مختلف در سراسر دنیا به مسائلی همچون مناسب سازی فضاها، فراهم کردن فرصت های شغلی برابر و عرضه ی خدمات بهداشتی و درمانی مناسب برای معلولان توجه نمایند.
در ایران نیز در روز جهانی معلولان با برگزاری مراسم و فعالیتهای مختلف، تلاش می شود تا آگاهی عمومی نسبت به نیازها و حقوق معلولان افزایش یابد. این اقدامات در جهت توسعه‌ی فرهنگ حمایت و توانمندسازی معلولان است که همچون مهم ترین اولویت های دولت و سازمان های مردم نهاد کشور به حساب می آید. علاوه بر این، در این روز، تلاش ها برای ایجاد تغییرات مثبت در قوانین و سیاست ها برای بهبود کیفیت زندگی معلولان و کاهش چالش های پیش روی آنها مورد تاکید قرار می گیرد.
تاریخچه پشتیبانی از معلولان در ایران و جهان
پشتیبانی از معلولان در سطح جهانی، بخصوص بعد از تصویب "کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت" در سال ۲۰۰۶ میلادی، مورد توجه قرار گرفت. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۱۵ درصد از جمعیت جهان دارای نوعی معلولیت هستند که نیمی از آنها در کشورهای درحال توسعه زندگی می کنند. این کنوانسیون حقوق اساسی معلولان را تأمین کرده و کشورهای عضو موظّف به اجرای آن هستند. در ایران، این روند با تصویب "قانون جامع پشتیبانی از حقوق معلولان" در سال ۱۳۹۶ در جهت دسترسی برابر به امکانات اجتماعی و خدمات درمانی، پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است.
در ایران، طبق آمار رسمی و بنا بر اعلام «سیّدجواد حسینی»، رئیس سازمان بهزیستی در ۱۲ آذر ۱۴۰۳، تعداد ۱۱ میلیون فرد دارای معلولیت در کشور وجود دارد که یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از آنها زیر پوشش سازمان بهزیستی هستند. این افراد به صورت معمول با چالش هایی مانند محدودیت های دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزشی و اجتماعی مواجهند. در جواب این مسائل، دولت ایران با تشکیل برنامه هایی چون بیمه و تأمین حقوق معلولان، اقداماتی برای بهبود شرایط زندگی این قشر انجام داده است.
از دیگر اقدامات ایران میتوان به راه اندازی مراکز توانبخشی ویژه معلولان و عرضه کمک های مالی به خانواده های دارای معلول اشاره نمود. طبق گزارش های سازمان بهزیستی، بیشتر از ۵۰۰ مرکز توانبخشی در سرتاسر کشور فعال است که سالانه به هزاران نفر از معلولان خدمات درمانی و اجتماعی عرضه می دهند. با این حال، هنوز مشکلاتی در زمینه ی تأمین منابع مالی برای ادامه اجرای این برنامه ها وجود دارد.
قوانین و سیاست های کلیدی پشتیبانی از معلولان در جمهوری اسلامی ایران
ایران در جهت پشتیبانی از معلولان با تصویب قوانین و مقررات حمایتی نظیر «قانون پشتیبانی از حقوق معلولان» در سال ۱۳۹۶ کوشیده تا زندگی معلولان را در ابعاد مختلف بهبود بخشد. این قانون با هدف تأمین حقوق شهروندی افراد معلول در حوزه های مختلف همچون اشتغال، آموزش و بهداشت تصویب گردید. طبق این قانون، دولت موظف است تسهیلات ویژه ای برای اشتغال معلولان فراهم آورد، که سه درصد از سهم اشتغال کشور را به خود مختص کرده است.
طبق آمار انتشار یافته، در ایران بیشتر از ۷ درصد از جمعیت در سنین کار دارای معلولیت هستند. با این حال، آمار اشتغال معلولان همچنان پایین است. اما تعداد کمی از معلولان موفق به اشتغال در قسمت های دولتی و خصوصی شده اند. این امر نشان دهنده ی احتیاج به تقویت برنامه ها و سیاست های حمایتی برای بهبود وضعیت شغلی این افراد است.
قانون جدید همینطور برنامه هایی را برای تأمین نیازهای مالی خانواده های معلولان و فراهم آوری خدمات بهداشتی درنظر گرفته است. برای نمونه در سال ۱۳۹۹ بیشتر از ۴۰۰ هزار نفر از افراد معلول زیر پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند و ۲۵ درصد از هزینه های درمانی آنها به صورت مجانی پرداخت گردید. با این وجود، بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند که برای تحقق کامل این اهداف، به منابع مالی بیشتری نیاز است.
توسعه خدمات درمانی و توانبخشی برای معلولان
خدمات درمانی و توانبخشی برای معلولان در ایران طی سالهای اخیر توسعه‌ی قابل توجهی داشته است. سازمان بهزیستی کشور با راه اندازی بیشتر از ۴۰۰ مرکز توانبخشی در مناطق مختلف ایران بخصوص در مناطق کم برخوردار، خدمات درمانی و توانبخشی را برای افراد معلول فراهم نموده است. این خدمات شامل فیزیوتراپی، خدمات روان شناسی و مشاوره است و به بهبود کیفیت زندگی معلولان کمک می کنند.
طبق آمار سازمان بهزیستی، در سال ۱۳۹۹ بیشتر از ۱۰۰ هزار نفر از خدمات توانبخشی بهره مند شدند. این خدمات شامل توانمندسازی جسمی و ذهنی معلولان و همینطور آموزش مهارت های اجتماعی است که به آنها کمک می نماید با سایر افراد جامعه ارتباط برقرار کنند. از طرفی، بیمارستان های تخصصی در تهران و شهرستان ها نیز خدمات درمانی ویژه ای را برای معلولان عرضه می دهند.
با این وجود، در زمینه ی آموزش های تخصصی برای پرسنل درمانی و توانبخشی همچنان چالش هایی وجود دارد. احتیاج به تربیت نیروی انسانی متخصص در این عرصه برای عرضه ی خدمات بهتر و مؤثرتر به معلولان احساس می شود. به نقل از مدیرکل توانبخشی سازمان بهزیستی، آموزش های تخصصی برای بیشتر از ۵ هزار پرسنل در سالهای اخیر برگزار شده است، اما برای توسعه این خدمات به تمامی استان ها، به سرمایه گذاری بیشتری نیاز است.
برنامه های حمایتی در حوزه آموزش برای معلولان
در زمینه ی آموزش معلولان، ایران طی سالهای اخیر گامهای مؤثری برداشته است. یکی از این اقدامات، اجرای طرح «آموزش برای همه» است که هدف آن دسترسی برابر به آموزش برای تمامی کودکان معلول است. طبق آمار وزارت آموزش و پرورش، در سال ۱۳۹۹ بیشتر از ۴۰۰ هزار دانش آموز معلول در مدارس ویژه و مدارس عادی مشغول به تحصیل بودند. همچنین، ۱۰ درصد از مدارس کشور به تسهیلات خاص برای پذیرش معلولان مجهز شده اند.
در جهت این برنامه ها، وزارت آموزش و پرورش طرح هایی برای توانمندسازی معلمان و عرضه آموزش های ویژه به آنان درنظر گرفته است. طبق گزارش ها، در سال ۱۳۹۹ بیشتر از ۲۰۰۰ معلم به شکل تخصصی در حوزه آموزش معلولان، آموزش دیده اند. این اقدامات به ایجاد فضایی مناسب تر برای تحصیل معلولان در مدارس عادی و تخصصی کمک کرده است.
علیرغم این پیشرفت ها، هنوز چالش هایی در زمینه ی تأمین نیازهای آموزشی و افزایش ظرفیت مدارس ویژه وجود دارد. بر اساس گزارشی از مرکز آمار ایران، حدود ۲۰ درصد از کودکان معلول هنوز در دسترسی به آموزش های مناسب، با مشکل مواجهند. بنابراین، باید تلاشهای بیشتری برای توسعه و گسترش برنامه های آموزشی برای معلولان صورت گیرد تا عدالت آموزشی به صورت کامل در این بخش برقرار شود.
اشتغال و مشارکت اقتصادی معلولان
اشتغال معلولان یکی از چالش های اصلی در ایران است. طبق آمارهای مرکز آمار ایران، تنها ۲ درصد از افراد معلول در بازار کار رسمی کشور مشغول به کار هستند. برای پشتیبانی از این قشر، دولت ایران برنامه هایی همچون مشوق های مالی برای کارفرمایان جهت استخدام معلولان و ایجاد فرصت های شغلی خاص برای آنان عرضه کرده است. این برنامه ها بخصوص در قسمت های دولتی و نیمه دولتی اجراء می شود.
بر اساس گزارش های سازمان بهزیستی، در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۰۰۰ معلول در پروژه های اشتغال زایی دولتی مشغول به کار شدند که نشان دهنده ی گامهای مؤثر در جهت افزایش اشتغال این افراد است. همچنین، در جهت توانمندسازی اقتصادی معلولان، دولت تسهیلات و وام های کم بهره جهت راه اندازی کسب وکارهای کوچک به این قشر مختص کرده است. این اقدامات به معلولان کمک کرده تا استقلال مالی بیشتری پیدا کنند.
علیرغم این اقدامات، همچنان چالش هایی در زمینه ی افزایش اشتغال معلولان در بازار کار وجود دارد. خیلی از معلولان بخصوص اشخاصی که دارای معلولیت های شدید هستند، به علت محدودیت های فیزیکی یا دسترسی نداشتن به آموزش های تخصصی، از فرصت های شغلی محروم می مانند. طبق برآوردهای سازمان بهزیستی، این افراد نیازمند حمایت های ویژه و تسهیلات خاص در محیط های کاری هستند تا بتوانند در بازار کار فعال شوند.
مشارکت اجتماعی و فرهنگی معلولان
مشارکت اجتماعی و فرهنگی معلولان در ایران طی سالهای اخیر پیشرفت هایی داشته است. یکی از برنامه های حمایتی مهم در این حوزه، «مشارکت فرهنگی و هنری معلولان» است که هدف آن افزایش حضور این افراد در فعالیتهای هنری، ورزشی و فرهنگی است. بر اساس گزارش سازمان بهزیستی، در سال ۱۳۹۸ بیشتر از ۲۰۰۰ معلول در فعالیتهای فرهنگی و هنری مشارکت داشتند که این میزان نسبت به سالهای گذشته رشد قابل توجهی داشته است.
همچنین، در خیلی از جشنواره ها و نمایشگاه های فرهنگی، به معلولان فرصت های ویژه ای برای نمایش توانمندی های خود داده می شود. برای نمونه، جشنواره های هنری برای معلولان در رشته هایی مانند نقاشی، موسیقی و تئاتر برگزار می گردد که به صورت سالانه تعداد قابل توجهی از معلولان در آنها شرکت می کنند. این برنامه ها به افزایش اعتماد به نفس و حس ارزشمندی در معلولان کمک کرده است.
با این وجود، همچنان در زمینه ی مشارکت اجتماعی معلولان، چالش هایی وجود دارد. در بعضی از جوامع، دیدگاه های منفی و تبعیض آمیز نسبت به معلولان مانع از مشارکت گسترده تر آنها در فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی می شود. برای غلبه بر این موانع، به آموزش و آگاهی بخشی در سطح جامعه نیاز است تا تبعیض ها کاهش پیدا کند و محیطی پذیراتر برای معلولان ایجاد شود.
تأمین مسکن و دسترسی به امکانات شهری برای معلولان
یکی از اشکالات عمده ی معلولان در ایران، دسترسی به مسکن و فضاهای شهری مناسب می باشد. خیلی از شهرها و روستاهای ایران هنوز زیرساخت های مناسب به منظور زندگی معلولان را ندارند. طبق آمارهای وزارت راه و شهرسازی، با مناسب سازی سالانه ۲۵ هزار ساختمان، تابحال تنها ۳۰ درصد از فضاهای شهری به صورت کامل مناسب سازی شده اند. این امر بخصوص در مناطق کم برخوردار بیشتر مشهود است، جایی که دسترسی به فضاهای عمومی و خدمات شهری برای معلولان محدود است.
دولت ها در جهت حل این مشکلات، پروژه هایی برای مناسب سازی ساختمان ها و فضاهای عمومی اجراء کرده اند. بعنوان مثال، در سال ۱۳۹۹، بیشتر از ۵۰ هزار واحد مسکونی برای افراد معلول با شرایط ویژه ساخته شد که این اقدام تا حد زیادی به بهبود شرایط زندگی معلولان کمک کرده است. علاوه بر این، شهرداری ها موظف به ایجاد معابر و فضاهای عمومی دسترس پذیر برای معلولان شده اند.
علیرغم این تلاش ها، هنوز مشکلات جدی در این حوزه وجود دارد. طبق بررسی های سازمان بهزیستی، خیلی از معلولان همچنان با مشکلاتی در دسترسی به فضاهای شهری، سیستم حمل و نقل عمومی و امکانات شهری مواجهند. بنابراین، باید توجه بیشتری به زیرساخت های شهری و فراهم آوری مسکن مناسب برای معلولان صورت گیرد تا دسترسی آنان به خدمات به صورت کامل تأمین شود.
حمایت های روانی و اجتماعی از معلولان
حمایت های روانی و اجتماعی از معلولان بعنوان بخش مهمّی از فرایند توانمندسازی آنها در جامعه، در ایران از سالهای گذشته به شکل جدی تری پیگیری شده است. سازمان بهزیستی کشور با عرضه خدمات مشاوره ای و روان شناختی به معلولان و خانواده های آنها، کوشیده است تا این افراد بتوانند با چالش های اجتماعی و روانی خود مقابله کنند. بر مبنای آمار این سازمان، در سال ۱۳۹۸ بیشتر از ۳۰ هزار نفر از خدمات مشاوره ای برای بهبود سلامت روان بهره برده اند.
یکی از اقدامات مهم در این حوزه، برگزاری دوره های آموزشی برای خانواده های معلولان است که به آنها کمک می نماید تا نحوه ی مدیریت مشکلات روانی معلولان خویش را بهتر درک کنند. بر اساس گزارشی از سازمان بهزیستی، در سال ۱۳۹۹ بیشتر از ۱۵ هزار نفر از اعضای خانواده معلولان در این دوره ها شرکت کرده اند. این برنامه ها نه تنها به بهبود وضعیت روانی معلولان کمک کرده، بلکه به تقویت روابط خانوادگی نیز منجر گردیده است.
با این وجود، همچنان چالش هایی در دسترسی معلولان به این خدمات در بعضی مناطق وجود دارد. معلولان در مناطق روستایی و دورافتاده به صورت معمول از خدمات روان شناسی و مشاوره ای محروم هستند. برای غلبه بر این مشکل، احتیاج به توسعه‌ی زیرساخت ها و آموزش مشاوران در مناطق کمتر برخوردار احساس می شود.
مشارکت معلولان در ورزش های حرفه ای و پارالمپیک
ورزش یکی از جنبه های مهم در فرایند توانبخشی و ارتقای کیفیت زندگی معلولان است. در ایران، مشارکت معلولان در ورزش های حرفه ای و پارالمپیک از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. کمیته ملی پارالمپیک ایران با پشتیبانی از ورزشکاران معلول، موفق به کسب مدال های مختلف در مسابقات جهانی و پارالمپیک ها شده است. بر مبنای آمار، ایران در بازی های پارالمپیک ۲۰۲۰ توکیو با کسب ۱۲ مدال، رتبه ی ۳۳ جهان را به دست آورد.
ورزشکاران معلول ایران در رشته های مختلفی همچون وزنه برداری، دو و میدانی، والیبال نشسته و بسکتبال با ویلچر به رقابت می پردازند. این دستاوردها نه تنها به ارتقای سطح فیزیکی و روانی معلولان کمک کرده، بلکه موجی از آگاهی عمومی در مورد توانمندی های این افراد بوجود آورده است. طبق گزارش کمیته ملی پارالمپیک، در سال ۱۳۹۹، بیشتر از ۱۵۰۰ ورزشکار معلول در مسابقات داخلی و بین المللی شرکت نمودند.
علیرغم این پیشرفت ها، هنوز چالش هایی در زمینه ی زیرساخت های ورزشی مناسب برای معلولان وجود دارد. خیلی از سالن ها و استادیوم ها برای معلولان به صورت کامل مناسب سازی نشده اند. بر مبنای گزارشی از کمیته پارالمپیک ایران، تنها ۴۰ درصد از مراکز ورزشی کشور برای ورزشکاران معلول قابل دسترسی هستند، که این امر به محدودیت های جدی در شرکت معلولان در مسابقات ورزشی منجر می شود.
تقارن روز بیمه و معلولان، فرصتی برای حمایت های تکمیلی
۱۳ آذر بعنوان «روز ملی بیمه» نیز در تقویم کشورمان ثبت شده است. تطابق روز جهانی معلولان با روز بیمه، فرصت مناسبی برای تاکید بر اهمیت حمایت های بیمه ای از معلولان و تقویت پوشش بیمه ی تکمیلی برای این گروه از افراد است؛ بخصوص اینکه در بعضی استان ها مانند خراسان جنوبی، تلاش ها برای پوشش بیمه ی سلامت و تکمیلی برای معلولان در حال انجام می باشد.
پوشش بیمه ای افراد دارای معلولیت، نه تنها از لحاظ درمانی و توانبخشی اهمیت دارد، بلکه برای ایجاد فرصت های شغلی و استقلال مالی این افراد نیز ضروری می باشد. با عنایت به تبعیض های موجود در بازار کار که منجر به نرخ بیکاری بالاتر میان معلولان می شود، حمایت های بیمه ای می تواند نقش مهمّی در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی این قشر ایفاء کند. در خیلی از موارد، بیمه تکمیلی می تواند هزینه های درمانی غیرقابل پیشبینی و خدمات توانبخشی را پوشش دهد که برای خیلی از معلولان ضروریست.
از طرفی، با عنایت به اینکه ۳ درصد از ظرفیتهای اشتغال در دستگاههای اجرایی باید به افراد دارای معلولیت اختصاص پیدا کند، پوشش بیمه ی تکمیلی برای شاغلان می تواند تشویق کننده ی این فرایند باشد. ازاین رو، تطابق این دو مناسبت بعنوان فرصتی برای تشویق بیمه گران به عرضه ی طرح های مناسب بیمه ای برای معلولان و ایجاد محیطی مناسب برای اشتغال آنان تلقی می شود. این امر می تواند به رفع بعضی از موانع موجود و ارتقاء کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت کمک نماید.
با توجه به مطالب فوق، در سالهای اخیر حمایت های مادی و معنوی از معلولان در ایران پیشرفت های قابل توجهی داشته است. نهادهایی همچون سازمان بهزیستی، اقداماتی در جهت بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و درمانی این قشر انجام داده اند. ایجاد مراکز توانبخشی، تأمین تجهیزات پزشکی موردنیاز و اجرای برنامه های آموزشی و شغلی برای معلولان، همچون دستاوردهای مهم در این عرصه بوده است. همچنین، برنامه های حمایتی از قبیل تخصیص بودجه ی ویژه به مراکز توانبخشی و ایجاد فرصت های شغلی برای معلولان، توانسته اند به بهبود کیفیت زندگی آنها کمک کنند و توجه جامعه را به نیازهای این گروه حساس، جلب کنند.
با وجود این دستاوردها، هنوز هم پوشش بیمه ای کامل برای معلولان در ایران بخصوص در حوزه ی بیمه ی تکمیلی ضروری می باشد. خیلی از افراد معلول به علت هزینه های بالای درمانی و توانبخشی، قادر به تأمین هزینه های خود نیستند و این مساله سبب افزایش فشار اقتصادی بر آنان می شود. پوشش بیمه ای تکمیلی می تواند بعنوان یک راه حلّ اساسی برای این مشکلات عمل کند و دسترسی معلولان به خدمات درمانی و توانبخشی را آسان کند. این حمایت بیمه ای می تواند نه تنها به بهبود کیفیت زندگی افراد معلول کمک نماید، بلکه زمینه ساز استقلال مالی و اجتماعی بیشتر آنها نیز باشد.
منبع: kardarmahal.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب